O presidente da Real Academia Galega (RAG), Henrique Monteagudo, reclamou durante o pleno da institución polo Día das Letras Galegas "unha reformulación" da política lingüística en Galicia, con cambios que revertan a perda de falantes e poñan á infancia e a mocidade "no centro".

Así se pronunciou Monteagudo, sentado xunto ao presidente da Xunta, Alfonso Rueda, durante o solemne acto celebrado no Centro Cívico e Cultural de Malpica de Bergantiños. Alí estiveron numerosas autoridades, entre elas membros do Goberno autonómico, o presidente do Parlamento, Miguel Santalices, e o delegado do Goberno en Galicia, Pedro Blanco, xunto con centos de veciños do municipio onde se creou a agrupación Pandereteiras de Mens, homenaxeadas neste 17 de maio xunto ás cantareiras Rosa e Adolfina Casás Rama, de Cerceda, e Eva Castiñeira, de Muxía.

Cara ao final do acto, no que foi o seu primeiro discurso público desde que asumiu o cargo o pasado mes de abril, o presidente da RAG referiuse ao "panorama alarmante" que debuxaron os datos do Instituto Galego de Estatística (IGE) publicados o ano pasado, segundo os cales o galego deixou de ser o idioma máis falado en Galicia. Fronte á perda desta "posición secular", Henrique Monteagudo celebrou a "boa acollida" entre institucións e formacións políticas que tivo a proposta de alcanzar un gran pacto polo idioma e a renovación do Plan Xeral de Normalización.

Neste sentido, reclamou aos líderes dos principais partidos que "non fagan desfallecer esa esperanza" de obter ese consenso. "A nosa ilusión non se vai a extinguir", engadiu. Así, Monteagudo reclamou ás institucións, máis intensamente ao Goberno galego, que reneguen de "polémicas estériles" e "alleas á cidadanía" que aspira ver o idioma como unha "lingua normal", e adquiran "compromisos tanxibles". Respecto diso, pediu que se poida empregar "sen impedimento nas aulas". Precisamente, un dos puntos máis polémicos na negociación é o decreto do plurilingüismo na educación do ano 2011, que fixa que materias débense impartir en castelán, cales en galego e cales en inglés. En todo este camiño, Monteagudo reafirmou que a RAG manterá "brazos abertos á colaboración".

UNHA HOMENAXE QUE "MIRA CARA AO FUTURO"

Nun acto no que a música cobrou especial protagonismo --abriuno Tanxugueiras--, a RAG quixo homenaxear ás cantareiras como transmisoras da poesía oral galega. "Aínda que poida parecer paradoxal", as Letras Galegas deste ano "celebran o pasado e miran cara ao futuro", porque "o tradicional é moderno", tal e como resumiu a secretaria da Academia, Ana Boullón, na primeira das alocucións da xornada.

Boullón explicou como a tradición oral xorde agora "todo tipo de adaptacións", demostrando que "non se busca unha difusión meramente arqueolóxica dela, senón a súa apertura aos novos tempos" e á transmisión intergeneracional grazas a agrupacións e artistas como Tanxugueiras, Baiuca, Caamaño&Ameixeiras, Mondra e De Ninghures.

"As novas expresións de lecer nos festivais, as novas foliadas, as aulas de música e baile tradicional poden converterse nunha ferramenta para a normalización lingüística", afirmou a académica, quen tamén lamentou que o idioma "non atopa" actualmente con "un apoio institucional firme".

Neste contexto, o presidente da RAG non pasou por alto que 2025 é tamén o 75 aniversario da morte do histórico e polifacético galeguista Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, a quen citou porque se refería ao pobo traballador "como creador e custodio fiel, durante séculos, da cultura e a chave de ouro da identidade galega", que é o idioma.

As MULLERES COMO TRANSMISORAS

Na súa alocución, Boullón destacou a importancia que tivo durante o franquismo e décadas posteriores a creación de academias e agrupacións de baile e canto tradicional galego. Así mesmo, reivindicou o papel central das mulleres como transmisoras da cultura e a música populares, algo que foi "un feito diferencial de Galicia" con respecto a Portugal e Castela no marco de "unha sociedade patriarcal que tamén empregaba as coplas para denigrarlas".

De feito, o sete figuras nas que se personifica a homenaxe das Letras Galegas 2025 ás cantareiras, eran "mulleres fortes, rexias, criadas no medio rural e que pasaron por circunstancias difíciles na vida". "Algunhas eran fillas de solteiras", outras "tiveron que emigrar" ao estranxeiro ou ás cidades, e mesmo algunhas "eran ágrafas". "Aínda así, posuían un gran coñecemento cultural e material, e souberon transmitir o rico patrimonio do que eran depositarias", enxalzou Boullón.

"UN 'REXURDIMENTO' SEN PRECEDENTES"

No mesmo acto solemne tamén interveu o académico Antón Santamarina, coautor do 'Cancioneiro Popular Galego' xunto á etnomusicóloga suíza Dorothé Schubarth. Santamarina pronunciou un discurso no que tirou dos seus 80 anos de memoria persoal e familiar para lembrar a súa aproximación ao cancionero popular cando era neno na Fonsagrada.

"A nosa resistencia á asimilación foi grande. Agora xa non é un fenómeno rural senón urbano, ou máis urbano que rural, pero a tradición segue aínda que sexa doutro xeito. Vivimos un 'rexurdimento' sen precedentes que veu para quedar", proclamou.