O escritor americano, acariñando a barba branca e o seu moleskine, acabou por ser icona indiscutible da festa dos touros e da loita pola supervivencia. Non en van a súa primeira reportaxe importante fora nos Sanfermíns, iso marca. I´m him. Ese home que sofre tirado no chan entre os touros son eu. Hemingway procurou a identificación co medo na loita do home contra o animal. O rostro do valor humano, ou o da súa ousadía, era o dese home tirado na curva da Estafeta. Agora, unha vez defunto o orixinal, a identificación total é con el mesmo. Trasladouse a focalización e naceu o mito; o seu magnetismo persoal marcou a época. Todos os dobres e imitadores queren ser el. Xa son el porque en cada mirada que lles botamos volve un pouco o Hemingway real. O mesmo que un día chegou á casa un pouco canso despois da sesión de electroshock e se pegou un tiro de escopeta. Tiña billetes para vir a España e, chámenlle casualidade, premeditación e aleivosía, foi soterrado un 7 de xullo. Viva San Fermín!
Por outra banda, confeso que en cada documental do 36 vexo a Lorca por todas partes. Todos os rapaces novos se me parecen a el, todos son federicos impetuosos e creativos. Imítanlle no pelo e na boca, nos pómulos e no sorriso. Lorca tocando o piano, Lorca interpretando unha escena de teatro. A palabra de Lorca, os acenos do seu corpo. Pequenos lorcas subidos aos camións, lorcas cantando cancións da República, lorcas azuis cruzando polas rúas, lorcas caendo mortalmente feridos diante de Cappa. E veñan lorcas e máis lorcas. Representa a identidade do home e do escritor no seu tempo. É a imaxe e a icona da barbarie fratricida. Como Hemingway é aqueloutro home a punto de ser corneado no chan. O compromiso levado ao límite. Non son coma eles. Son eles.
Pero ese narrador-cronista-observador, de selo orixinal e inconfundible, non é marca do presente. Con que artistas se identificará o tempo convulso que vivimos? Cando un lector futuro investigue a crise de valores, a prima de risco ou a nova Europa, carecerá dunha clara imaxe iconográfica asociada, un referente artístico. Falta un cronista real a pé de rúa. Todos virtuais. Todos agochados detrás do burladeiro, coma se lle tiveramos medo á curva da Estafeta ou ás cornadas diarias do BOE. Xa non existe identificación da voz coa paisaxe real, ou é tanta que se crea unha sorte de buraco negro que todo o absorbe e destrúe. Calquera é relator e testemuña nun presente caótico e virtual. Os pequenos hemingways e lorcas están diante do teclado, esoutro hastado. Escriben tuits desde o anonimato e desaparecen na vulgaridade diaria. Ninguén se luxa co sangue nin coa terra, en todo caso manchamos os dedos coa tinta. E tamén lles escriben ás oliveiras e a Nova York, e tamén falan dos vellos e do mar, e sortean a manda, caen ao chan e esquivan o animal. Pero sen aquela autenticidade. Xa non son el.
Mariña Pérez