O filme do conflito nacional catalán comezou coa aprobación da reforma do Estatut -e o posterior recurso presentado polo PP diante do TC- e aínda non ten unha data concreta para o seu remate.Hai políticos -nomeadamente do PP, C's e PSOE- e diversos opinadores que pretenden reducir o foco da atención pública a determinados fotogramas recentes (aprobación de leis de ruptura polo Parlament, convocatoria dun referendo para o 1 de Outubro...), ignorando cómo e por qué se chegou aí.Para esas persoas, a simplificación está servida:atopamonos ante unha secuencia de actos ilegais -a respecto do ordenamento vixente no Estado- que deben ser submetidos á pertinente represión xudicial.E punto.E cando se alude ao dato indiscutíbel de que nas últimas eleccións ao Parlament o 47% dos votantes apoiaron a forzas independentistas (por non citar o 70% que desexa a realización dunha consulta sobre o futuro político desa nación), a resposta colocase nun terreo no que se combina o surrealismo coa conspiranoia:se ocorre unha cousa así é porque houbo unha manipulación das mentalidades a través do sistema eduacativo e dos medios de comunicación públicos e privados.Obviamente, esa explicación non opera cando se trata de explicar, por exemplo, a persistente hexemonía política que posúe o PPdG.

 

A condición necesaria para atopar lugares de encontro entre as institucións de Catalunya e do Estado sería establecer un diagnóstico común sobre o que ten sucedido nos últimos anos.A partir dese acordo mínimo podería comezar o traballo -complexo e sen garantías previas de éxito- para buscar fórmulas capaces de suscitar novos consensos políticos a respecto da relación da sociedade catalá co Estado español.Dende o ano 2012, o goberno de Mariano Rajoy desprezou as posibilidades que se lle ofreceron dende outros sectores políticos:o pacto fiscal proposto polo ex-president Artur Mas ou determinadas reformas constitucionais que posibilitaran un novo status da nación catalana na arquitectura estatal.Todas foron rexeitadas dende a soberbia absolutista da maioría existente no Congreso e co arrogante prognóstico de que o proceso social e político que se vivía en Catalunya era un “soufflé” que non aguantaría o paso do tempo.

 

Para facer viábel unha saída á situación totalmente bloqueada na que se atopa a relación entre as distintas institucións implicadas resulta imprescindíbel coñecer a vontade da sociedade catalá a través dunha consulta específica.A negativa que veñen mantendo o PP e C's non se compadece coa reclamación de eleccións antecipadas que veñen formulando destacados dirixentes destes partidos (e tamén do PSC).Semellante proposta supón un recoñecemento implícito de que é imprescindíbel saber o apoio que ten cada unha das opcións.Supoñamos que Puigdemont convoca, nas vindeiras semanas, eleccións ao Parlament:qué dirían e qué farían Rajoy, Rivera e Sánchez se o resultado mantén ou incrementa a representación política das forzas independentistas?Refuxiarianse, mais unha vez, na coartada da legalidade constitucional?

 

Se quere, Mariano Rajoy pode buscar o asesoramento do seu amigo Cameron ou das forzas homólogas actuantes no Canadá.Dous exemplos históricos recentes -Escocia e Quebec- de cómo é posíbel artellar un referendo que permita canalizar un conflito nacional.Se hai vontade, existen mecanismos democráticos que están aceitados na comunidade internacional.

 

Co actual texto constitucional sería posíbel acordar e convocar un referendo en Catalunya.Utilizando o artigo 92 desa norma, o Congreso podería transferir ao Parlament a potestade para promover a consulta.Obviamente, deberían consensuarse as condicións concretas (pregunta, niveis de participación esixidos...) para celebrar semellante proceso.

 

Se non se aceita a constitucionalidade literal desa opción, podería artellarse unha reforma da Constitución específica, acotada á realización dun referendo, que permita coñecer a vontade do sorpo social de Catalunya a respecto da súa relación co Estado.

 

Hai posibilidades legais para saír do actual labirinto.Existe vontade para buscar ese camiño?